Het kaf van het koren scheiden
Kom 5 oktober naar de dorsdag in het Boerenbondsmuseum en ontdek o.a. hoe graan werd gedorst voor de komst van dorsmachines. Een dag met een feestelijk tintje bovendien!
-
5 oktober
-
13:00u tot 17:00u
-
Kinderen mogen ook graan dorsen. In de handkrachtzuivelfabriek wordt boter gemaakt.
In augustus is het koren van het land gehaald en te drogen gelegd op de mijt. En op zondag 5 oktober wordt dit koren gedorst op het veld en op de dorsberg. De boeren moesten hard werken om een eerlijke boterham te verdienen. Maar om die boterham te bakken is graan nodig dat vroeger na de oogst met een dorsvlegel uit de aren geslagen werd. Dat is dorsen.
Dorsen is het proces van het verwijderen van de graankorrel uit de rijpe aar. Gezellig, mannen onder elkaar, in een mooi ritme om en om de vlegel hanteren. Tijdens de dorsdag in het Boerenbondsmuseum demonstreren vrijwilligers het handmatig dorsen regelmatig voor de bezoekers.
Pas in de loop van de 20e eeuw deden dorsmachines hun intrede. Voor het machinaal dorsen van het graan komt de familie Van Heuven al voor de 25e keer naar het Boerenbondsmuseum. Een bijzondere mijlpaal.
Wat is dorsen?
Dorsen is het proces van het verwijderen van de graankorrel uit de rijpe aar. Niet alle graansoorten kunnen echter gedorst worden. Het kan niet als de korrel in het pakje blijft zitten, zoals bij Spelt. De korrel kan dan alleen vrij gemaakt worden door te pellen (wrijven).
Het allereerste hulpmiddel voor het dorsen was de dorsstok. Deze werd al gebruikt rond 4200 voor Christus. Maar er zijn archeologische vondsten waaruit blijkt dat er al verschillende vormen van dorsen al veel eerder bestonden dan 4200 voor Christus. Ook werd gebruikgemaakt van dieren door die over het te dorsen graan te laten lopen.
Een verbetering van de dorsstok was de dorsvlegel. Dorsen werd vroeger in de wintermaanden met de hand gedaan met behulp van een dorsvlegel. De dorsvlegel bestaat uit een lange steel, vaak gemaakt van hout, met aan het uiteinde een zwaar, vaak gebogen deel dat de “vlegel” wordt genoemd. Dit zware stuk kan gemaakt zijn van hout, metaal of zelfs steen en is bedoeld om impact te leveren. De dorsvlegel wordt met beide handen vastgehouden en met kracht tegen de schoven van het graan geslagen. De impact van de vlegel breekt de aren open, waardoor de graankorrels uit de kafjes vallen. Dit proces wordt herhaald, waarbij de dorsvlegel steeds weer op de schoven wordt geslagen totdat de meeste korrels zijn losgekomen.
Naast het geboortehuis van Pater van den Elsen is een dorsberg gelegen waar met behulp van het paard het graan wordt gedorst.
Het gedorste graan werd vervolgens geschoond met een wan en later met een wanmolen. Bij gerst en rijst is de korrel vergroeid met de omhullende kafjes, die niet verwijderd kunnen worden met een wanmolen. Deze korrels moeten na het dorsen gepeld (geraspt) worden met een pelmolen zij het dat dit een ander proces is dan bij spelt.
De eerste dorsmachine werd 1784 uitgevonden door de Schot Andrew Meikle. Met de opkomst van de dorsmachine werd het dorsen niet meer met de hand gedaan. Zijn ontwerp verbeterde de efficiëntie van het dorsen sterk, maar er waren eerder al experimenten met mechanische methoden. Bij de maaidorser (combine) vindt het maaien, dorsen en schonen direct na elkaar in de dorsmachine plaats.
